Eşya hukuku, bireylerin eşya (mallar) üzerindeki haklarını ve bu hakların kazanılması, korunması ve sona erdirilmesi süreçlerini düzenleyen hukuk dalıdır. Eşya hukuku, mülkiyet hakkı, zilyetlik, sınırlı ayni haklar gibi konuları içerir ve kişilerin mal varlıkları üzerindeki hukuki ilişkileri belirler.

1. Eşya: Hukuk açısından eşya, fiziksel varlığı olan ve üzerinde mülkiyet hakkı kurulabilen mallardır. Eşyalar, taşınır ve taşınmaz olarak ikiye ayrılır.

2. Mülkiyet Hakkı: Bir eşya üzerinde en geniş yetkilerle kullanma, yararlanma ve tasarruf etme hakkıdır. Mülkiyet hakkı, kişilere eşyalarını diledikleri gibi kullanma ve üzerlerinde tasarruf etme yetkisi verir.

3. Zilyetlik: Bir eşya üzerinde fiili hakimiyet kurma durumudur. Zilyetlik, hukuki bir hak olmaktan ziyade fiili bir durumdur ve zilyetlik hakkı, eşyanın fiziksel kontrolünü ifade eder.

4. Ayni Haklar: Eşyalar üzerinde doğrudan doğruya hakimiyet sağlayan haklardır. Ayni haklar, mülkiyet hakkı ve sınırlı ayni haklar olarak ikiye ayrılır.

5. Sınırlı Ayni Haklar: Mülkiyet hakkından daha dar yetkiler sağlayan, ancak yine de doğrudan doğruya eşya üzerinde hak sağlayan haklardır. İrtifak hakları, taşınmaz yükü ve rehin hakları sınırlı ayni haklar arasında yer alır.

Mülkiyet Hakkı

Mülkiyet hakkı, eşya hukuku kapsamındaki en temel haklardan biridir. Mülkiyet hakkı, kişiye eşya üzerinde en geniş yetkilerle kullanma, yararlanma ve tasarruf etme hakkı verir. Mülkiyet hakkı ile ilgili hususlar şunlardır:

1. Mülkiyetin Konusu: Mülkiyet hakkı, taşınır ve taşınmaz eşyalar üzerinde kurulabilir. Taşınır mallar, fiziksel olarak taşınabilen eşyalardır; taşınmaz mallar ise arsa, bina gibi taşınamayan eşyalardır.

2. Mülkiyetin Kazanılması: Mülkiyet hakkı, aslen kazanma (işgal, haksız kazanç) ve devren kazanma (satış, bağış, miras) yollarıyla elde edilebilir. Mülkiyetin kazanılması, taraflar arasındaki hukuki işlemler veya kanun hükümleri ile gerçekleşir.

3. Mülkiyetin Kapsamı: Mülkiyet hakkı, eşyanın tamamını kapsar. Taşınmaz mülkiyeti, yer altı ve yer üstü ile birlikte, bina ve yapıların mülkiyetini de içerir.

4. Mülkiyetin Korunması: Mülkiyet hakkı, hukuk düzeni tarafından korunur. Haksız müdahaleler karşısında mülk sahibi, çeşitli davalar açarak hakkını koruyabilir. İstihkak davası, zilyetlik davaları ve el atmanın önlenmesi davaları, mülkiyetin korunması için kullanılan başlıca dava türleridir.

Zilyetlik

Zilyetlik, bir eşya üzerinde fiili hakimiyet kurma durumudur ve eşya hukuku açısından önemli bir kavramdır. Zilyetlik ile ilgili hususlar şunlardır:

1. Zilyetlik Türleri: Zilyetlik, asli zilyetlik ve fer’i zilyetlik olarak ikiye ayrılır. Asli zilyetlik, eşya üzerinde tam yetki ile hakimiyet kurmayı ifade ederken, fer’i zilyetlik, başkasının zilyetliğinde olan eşya üzerinde sınırlı yetkilerle hakimiyet kurmayı ifade eder.

2. Zilyetliğin Kazanılması ve Kaybedilmesi: Zilyetlik, fiili olarak eşyanın kontrolünün ele geçirilmesiyle kazanılır ve bu kontrolün kaybedilmesiyle sona erer. Zilyetlik, teslim, devir ve irade açıklaması ile kazanılabilir veya kaybedilebilir.

3. Zilyetliğin Korunması: Zilyetlik, hukuki düzenlemeler ile korunur. Zilyetlik hakkına haksız müdahale durumlarında, zilyet çeşitli hukuki yollarla hakkını koruyabilir. Zilyetliğin iadesi ve el atmanın önlenmesi davaları, zilyetliğin korunması için başvurulan davalardandır.

Sınırlı Ayni Haklar

Sınırlı ayni haklar, mülkiyet hakkından daha dar yetkiler sağlayan, ancak yine de doğrudan doğruya eşya üzerinde hak sağlayan haklardır. Sınırlı ayni haklar ile ilgili hususlar şunlardır:

1. İrtifak Hakları: Bir taşınmaz mal üzerindeki kullanım ve yararlanma haklarıdır. İrtifak hakları, geçit hakkı, su hakkı ve kaynak hakkı gibi çeşitli türlerde olabilir.

2. Taşınmaz Yükü: Bir taşınmaz malın sahibi, bir başkasına, taşınmazın getirilerinden yararlanma veya belirli bir edimde bulunma yükümlülüğü altına sokabilir.

3. Rehin Hakları: Bir borcun teminatı olarak taşınır veya taşınmaz malın üzerinde kurulan ayni haktır. Taşınır rehni ve ipotek, rehin haklarının başlıca türleridir.

Taşınmaz Mülkiyeti

Taşınmaz mülkiyeti, arsa, arazi, bina ve diğer taşınmazlar üzerindeki mülkiyet haklarını içerir. Taşınmaz mülkiyeti ile ilgili hususlar şunlardır:

1. Tapu Sicili: Taşınmaz mülkiyetinin kazanılması, tapu siciline tescil ile gerçekleşir. Tapu sicili, taşınmazlara ilişkin mülkiyet ve diğer ayni hakların kaydedildiği resmi bir sicildir.

2. Tapu Kaydı: Tapu sicilinde yapılan kayıtlar, taşınmaz mülkiyetinin varlığını ve sahibini gösterir. Tapu kaydı, taşınmaz üzerindeki hakların korunması ve üçüncü kişilere karşı ileri sürülebilmesi açısından önemlidir.

3. İpotek: Taşınmaz mülkiyetinde, borçların teminatı olarak taşınmaz üzerine ipotek tesis edilebilir. İpotek, borcun ödenmemesi durumunda alacaklının, taşınmazın satışından elde edilen gelirle alacağını tahsil etmesini sağlar.